Varen op zicht
Door Maria Henneman 
De start van de coronapandemie. Premier Rutte erkent al snel te moeten varen op zicht. Zijn adviseur Jaap van Dissel van het Rijksinstituut voor Milieuhygiëne gebruikt op zijn beurt de achteruitkijkspiegel, omdat er nog zoveel onbekend is over het coronavirus en de ziekte COVID19. Vooruitkijken is te vroeg. De patronen van eerdere pandemieën in de geschiedenis zijn hun enige houvast.
Varen op zicht betekent zoveel als varen op de tast. Dat wringt snel omdat Rutte c.s. de burgers geen aantrekkelijk toekomstperspectief kunnen bieden. Dat is hen al snel voor de voeten geworpen. Crisiscommunicatie kent meerdere principes zoals: Ken de feiten, denk in scenario’s, wees creatief maar transparant en integer, wees empathisch. Maak op basis van de feiten en mogelijke scenario’s een heldere boodschap. In die boodschap vertel je niet alleen waar het over gaat, maar leg je ook uit wát je doet en waarom, zodat je burgers zowel op de korte als op de lange termijn perspectief geeft. Doe aan time- en verwachtingenmanagement, zit niet stil maar handel. En.. bereid je voor in een niet crisisperiode welke mogelijke crises er op je af kunnen komen en heb een draaiboek klaar liggen.
Als crisiscommunicatieprofessional zie ik dat team Rutte veel crisiscommunicatie principes van stal haalt. Communicatie experts spreken dan ook lof over Rutte’s empathisch vermogen tijdens diens eerste nationale TV toespraak en dat hij ons de ernst van de situatie zo helder uitlegt. Eens, maar toch knaagt het bij mij. Waarom reageert het Nederlandse kabinet zo laat als je ziet dat elders in Europa het virus rap om zich heen grijpt? Het is snel overduidelijk dat een crisisplan pandemie met mogelijke crisisscenario’s ontbreekt. Op de 1,5 meter afstand na zijn voor ons burgers veel maatregelen onduidelijk en onmenselijk.
Het knaagt bij mij omdat Nederlandse, mondiaal gerenommeerde virologen ons al een decennium waarschuwen voor dit soort uitbraken, maar politici handelen daar niet naar.* Een paar cijfers: de Mexicaanse griep in 1918 50 miljoen doden; de Aziatische in 1957 2 miljoen; de Hongkong griep 1 miljoen doden. En in 2013 is er SARS dat naast veel doden voor miljarden euro economische schade aanricht. Viroloog Ron Fouchier vraagt zich vertwijfeld af in de VPRO Tegenlicht uitzending jongstleden maart, waarom politici en burgers zoveel doden en zoveel tientallen miljarden euro aan economische schade accepteren. Ook beleidsmakers waarschuwen politici al jaren om pandemieplannen (internationaal) op de plank te leggen. Om chaos en diepe recessies te voorkomen.
Denken ze te snel dat het een griepje is dat wel overwaait? Nu zitten we met de brokken. Het idee is dat met een goed pandemie deltaplan je van te voren de risico’s inventariseert en daardoor minder improviseert om bijvoorbeeld voldoende IC capaciteit te creëren en voldoende beschermingsmiddelen te hebben. Altijd noodzakelijk bij een pandemie. Ook de crisiscommunicatie is dan van een veel hoogwaardiger niveau met een wenkend perspectief voor de burger. Naast het varen op zicht en de achteruitkijkspiegel heeft het kabinet nu het dashboard uitgevonden om beter zicht te krijgen op de pandemie. Het blijft modderen. Grootste les moet zijn: politici luister voortaan beter en maak een echt deltaplan pandemie bestrijding.
*Dit blog is mede gebaseerd op:
https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/virus-van-morgen.html