De Juiste boodschap
“Dit is een maatschappelijk aanvaardbare prijs”, zegt de man tijdens mijn interview. “Wat bedoelt u?” vraag ik op bedachtzame toon. “Nou dat de samenleving deze prijs kan accepteren …”. Ik interrumpeer: “Denkt u echt dat patiënten zoveel voor deze medicijnen willen betalen?”. Hij zucht en ik stel voor dat wij het trainingsinterview onderbreken om op zoek te gaan naar de juiste boodschap. Het gebeurt regelmatig dat cursisten samen met de communicatieadviseur binnen komen met een mandje vol boodschappen, om er niet veel later achter te komen dat de boodschappen en de gekozen argumenten niet werken. Ik leer cursisten hoe zorgvuldig woordkeus, boodschap en argumentatie moeten zijn en maak daarbij dankbaar gebruik van de retorica. De kunst van het goed spreken in het openbaar waar de Griekse wetenschapper en filosoof Aristoteles een slordige 2000 jaar geleden mee begon.

Wie mij kent weet dat ik wars ben van kunstjes, maar de retorica is meer dan een kunstje en is handig om in de vingers te krijgen. Wijlen hoogleraar Grootendorst zette de retorica helder op een rijtje. Aristoteles ging uit van ethos, waarmee je het publiek wijst op je eigen kwaliteiten, van pathos om in te spelen op de emoties onder het publiek en van logos om het publiek te overtuigen van je standpunten. De Romeinen vervolmaakten de retorica door daar aan toe te voegen: het voorbereiden, het ordenen van de boodschap, het kiezen van de juiste formulering, het uit het hoofd leren en het uitvoeren middels intonatie, mimiek en gebaren. Daar ga ik mee aan de slag met de cursisten.

Allereerst bepalen we samen de doelgroep. Een verhaal aan medici mag van mij best moeilijke woorden bevatten, mits datzelfde verhaal voor een breed publiek maar dezelfde strekking kent. Een andere eis van mij is dat een verhaal geen onwaarheden mag bevatten. Dat zorgt voor heel wat discussie nu fake news dikwijls de trom slaat. De filosoof Plato meende trouwens in zijn tijd al dat retorici hun techniek gebruikten om mensen onwaarheden op de mouw te spellen. Daarom mocht je de retorica volgens hem alleen gebruiken als je onbetwistbare kennis wilt overdragen. Maar bestaat onbetwistbare kennis? Neem wetenschappelijke kennis, die zich ontwikkelt dankzij tegenspraak en zo nieuwe waarheden aan het licht brengt.

Mijn cursisten mogen in ieder geval niet liegen. Op termijn valt hij of zij namelijk door de mand en dat schaadt de reputatie van de persoon zelf als die van het bedrijf. Een boodschap moet stand houden. Ook als tegenstanders, klokkenluiders of journalisten jouw feiten en argumenten onderzoeken. Dus ik zoek net zo lang met mijn cursisten door tot we de juiste woorden hebben gevonden met een op feiten gestaafde redenering. U wilt ondertussen natuurlijk graag weten welk woord of woorden ik heb gesuggereerd aan mijn cursist waar ik deze blog mee begon. Wel dat blijft het geheim van deze smid.

Maria Henneman